programmatoelichting

geschreven door MELISSA PORTAELS

Kaija Saariaho Terra Memoria (versie voor strijkorkest) (2006) / Verblendungen (1984)

[ontdek ook: Close Encounters]
[lees ook: Waarom Saariaho magie blijft]
[lees ook: longread over Saariaho's werk]
[luister naar de podcast: Het universum van Saariaho]
[luister naar de podcast: BBC over Saariaho]
[bekijk alle toelichtingen]

-----

12.01.2024 DE BIJLOKE

Kaija Saariaho droeg haar tweede strijkkwartet Terra Memoria (2006)* op aan zij die niet meer onder ons zijn. Nog niet zo lang geleden haalden we zelf hartverwarmende herinneringen op aan onze naasten. Met bubbels in ons glas, gulzig slurpend van de feestvreugde werden die verhalen soms vrolijk aangedikt. Maar de lach en de traan vulden de leegte die ze aan de tafel achterlieten. Hun verhaal is verteld, schrijft de Finse componiste, en daar wordt niets meer aan toegevoegd. In onze gedachten, daarentegen, leven ze verder. Sommige herinneringen aan hen blijven helder, terwijl andere vervagen of zelfs veranderen. Iets tastbaar wordt iets ongrijpbaar, beïnvloed door de tijd en onze beleving.

Doorheen Terra Memoria ontwikkelen zich verschillende muzikale gebeurtenissen. Sommige elementen blijven onveranderd, andere ondergaan talrijke transformaties. In de laatste twee minuten klinkt, bijvoorbeeld, opnieuw de beginmelodie van in de eerste violen, zij het nu in de altviolen en binnen een heel ander klanklandschap: de dynamiek, textuur en klankkleur van de flankerende strijkers evolueerden doorheen het stuk. Toch wordt met het opnieuw verschijnen van die beginmelodie een onmiddellijk vertrouwd gevoel opgeroepen. De cirkel is rond.

Het begin en einde der dingen heeft Saariaho altijd geïntrigeerd. Door begin en einde met elkaar te verbinden, versterkt ze niet alleen de perceptie van de individuele muzikale gebeurtenissen binnenin het stuk als delen van het geheel. Het is opvallend hoe die verschillende delen telkens uit het niets lijken te ontstaan om vervolgens weer in het niets te verdwijnen, alsof ze er op de achtergrond al een hele tijd waren en ook nooit helemaal uitdoven. Het muzikale materiaal keert telkens terug naar zijn grondbeginselen, naar het punt van waar alles ontsproten is. From ashes to ashes.

* Brussels Philharmonic brengt Saariaho’s versie van Terra Memoria voor strijkorkest (2009).