IN DE CONCERTZAAL

beleef Prokofievs Pianoconcert live in de concertzaal met Nikolay Lugansky en Brussels Philharmonic onder leiding van Thomas Dausgaard

[info & tickets]
[lees ook: programmatoelichting]
[ontdek ook: Curated by... Nikolay Lugansky]

Prokofiev · Pianoconcerto nr. 3

De première van het Derde Pianoconcert van Sergei Prokofiev vond plaats in Amerika, het concerto zelf werd voltooid in Frankrijk. Maar de meeste thema's werden eigenlijk gecomponeerd in Rusland. Het is een van Prokofievs meest Mozariaanse composities: het weerspiegelt de onstuimige jeugdige energie van een man die geen obstakels kent. Wat mij betreft komt het zelden voor dat een componist zo sterk te associëren is met Mozart op vlak van lichtvoetigheid en een vrij creatief proces. Het is alsof Prokofiev de muziek in een keer neerschreef zonder nadien nog iets aan te passen; niet zoekend, maar direct vindend. Natuurlijk is dat slechts de indruk die het op mij maakt.

Het concerto opent met een Russische zangmelodie die Prokofiev - "the great combinator" - al snel transformeert in een retrograde variant tot het hoofdthema, in een zeer snel tempo. Het is een voorbeeld van uitzonderlijk vakmanschap. Er zijn weinig langzame passages in het werk, maar dat maakt deze muziek juist helder en opmerkelijk. De doorwerking is verrassend genoeg gebaseerd op dat Russische zangthema, wat een nogal ongebruikelijk lyrisch zijpad ten gehore brengt. Verder is in de tweede beweging enkel de vierde variatie echt langzaam. Die toont de overgang naar de ongelooflijke mystiek van Prokofiev, die dan een uitweg vindt in de meest krachtige jeugdige energie.

Verder verwijst het concerto naar enkele oude genres. Het thema van de tweede beweging zou je bijvoorbeeld een gavotte kunnen noemen - een dansvorm waar Prokofiev gek van was: je vindt die zowel in de Eerste Symfonie van de nog zeer jonge Prokofiev, alsook in zijn balletten… Je zou voorts kunnen zeggen dat het tweede thema van de eerste beweging doet denken aan een gavotte. En tenslotte ook het thema met variaties van de tweede beweging, maar dan met ongelooflijk diverse en contrasterende variaties.

Het lyrische middendeel van het concerto krijgt een ongebruikelijke plaats: die begint in het midden van de finale. Na de energetische dynamiek van de expositie vangt de mysterieuze ongelooflijk expressieve lyriek aan, verwijzend naar zijn Visions Fugitives. Zelfs voor Prokofiev lijkt dit zeer, zeer overladen – het is wat men zou kunnen noemen de Tchaikovsky-stijl van Prokofiev. In tegenstelling tot het Tweede Concerto, waar de grootse pianoklanken de orkestrale verfijning soms overschaduwen en het orkest reduceren tot een begeleidende rol, laat het Derde Pianoconcert de kleurrijke kracht van het orkest volledig tot zijn recht komen, waarbij een gelijkwaardigheid tussen piano en orkest ontstaat. Dit is een van Prokofievs meest volmaakte composities, waar inspiratie, techniek en expressie uitermate uitgebalanceerd zijn. Het is het meest vreugdevolle pianoconcerto dat ik ken.

Nikolay Lugansky