Op 26 maart neemt Patricia Kopatchinskaja ons mee naar de jaren ’30, een woelige periode vol muzikaal experiment. Enkele Brusselse conservatoriumstudenten zetten in het voorprogramma de toon met Ionisation (1929-31) van Edgard Varèse en Percussion Suite (1933) van Johanna Beyer.
In een gesprek na de eerste repetitie delen Kalina Hristova, Pierre Bezard, Mathijs Lanckriet, Lou Nickels en Stijn Decuypere hun gedachten rond deze markante werken binnen het percussierepertoire. Met als centrale vraag: welke invloed heeft de context van deze werken op de speel- en luisterervaring van vandaag?
An Evening With Patricia Kopatchinskaja · 26.03.2025 · Flagey
Klarafestival 2025: festivalartiest Patricia Kopatchinskaja neemt je mee naar een bijzonder moment uit de muziekgeschiedenis: de jaren 1930. In deze turbulente periode viel op artistiek vlak duizelingwekkend veel te beleven, en enkele van die mijlpalen passeren de revue in een triptiek van concerten.
Ontdek meerTijdens Klarafestival 2025 brengen jullie muziek van de Frans-Amerikaanse Edgard Varèse en de Duits-Amerikaanse Johanna Beyer. Hoe benader je als student een iconische compositie als Varèses Ionisation?
Stijn: ‘Ionisation is een van de eerste werken die specifiek voor slagwerkensemble geschreven werd. Met dit stuk zocht Varèse naar nieuwe klankmogelijkheden, onder andere door de grenzen van traditionele instrumenten af te tasten. Die visie proberen we in ons achterhoofd te houden.’
Kalina: ‘Een stuk als Ionisation biedt weinig vrijheid aan de uitvoerders. Alle muzikale parameters zijn strikt genoteerd, van klankkleur tot articulatie. Varèse experimenteerde met alle mogelijke klankcombinaties; zijn muziek doet bijna denken aan elektronische muziek. De uitvoering moet dus on point zijn, anders valt alles uiteen.’
Matthijs: ‘De muziek van Beyer is dan weer een uitdaging om te ontcijferen. Niet alles is even logisch genoteerd: zo staat er in de partituur een crescendo onder een noot, maar als percussionist is dat onmogelijk te spelen. Misschien maakt het deel uit van de humor die ze in haar muziek verwerkte?’
Beyer was een tijdgenoot van Varèse, en ook zij behandelde percussie-instrumenten op een radicale, nieuwe manier. Toch contrasteert haar werk, dat aanleunt bij het minimalisme, sterk met het eerder mechanische instrumentarium uit Ionisation. Heeft dat te maken met de manier waarop deze componisten het interbellum beleefden?
Stijn: ‘Rond de eeuwwisseling groeiden de steden aan, ze werden voller en luider. Dat hoor je duidelijk in Ionisation: de sirenes verwijzen naar de alarmgeluiden uit het stadsleven. Varèse wilde op die manier elementen uit de robuuste en machinale industrie ook introduceren in zijn muziek. Niet als kritiek, maar gewoon om te zeggen: ‘dit is het nu’. En tegelijk voel je in die turbulente periode ook een zeker afstandelijkheid ontstaan.’
Kalina: ‘De bezetting voor Percussion Suite is beperkter; het is geschreven voor vijf percussionisten. Anders dan Varèse gaat Beyer aan de slag met de meer ingetogen mogelijkheden van het slagwerk. Haar muziek moet in de tijd ongewoon geklonken hebben, want het klankbeeld ligt ver van de melodische muziek die het publiek gewoon was. Misschien heeft Beyer daarom zo weinig aandacht gekregen?’
Is het belangrijk om je ook als luisteraar bewust te zijn van deze historische context?
Kalina: ‘Ik denk het wel. Zeker als het gaat over experimentele muziek uit de jaren ‘30 helpt het om de achtergrond te kennen. Zo krijg je meer grip op de muziek en kan je er als luisteraar nog meer van genieten.’
Pierre: ‘Al zijn genieten en spelen voor mij twee verschillende zaken. Je kan van deze muziek genieten zonder er iets over te weten. Maar om de muziek te vertalen naar het publiek, moet je als muzikant de context en de specifieke intentie van de componist kennen en begrijpen.’
Stijn: ‘Ik zie het eerder als een ander niveau van genieten. Als je als muzikant de achtergrond kent, krijg je meer inzicht en inleving in de muziek. Je kan bijvoorbeeld bepaalde instrumenten beter verbinden aan de stadsgeluiden van toen.’
De muziek van Varèse en Beyer daagt je uit om actief te luisteren en na te denken, ook als muzikant.
Festivalartiest Patricia Kopatchinskaja is overtuigd van de grote actualiteitswaarde van muziek. Volgens haar is muziek nooit abstract of absoluut. Delen jullie deze overtuiging?
Pierre: ‘Absoluut. Al kan de betekenis van de boodschap verschillen naargelang de persoon die naar de muziek luistert, of de context waarin ze gehoord wordt. Maar muziek zonder betekenis, zonder een bepaalde artistieke of politieke boodschap, die bestaat volgens mij niet.’
Kalina: ‘Vandaag leven we in een wereld van clicking and no thinking. Er lijkt bijna geen tijd en ruimte te zijn om zelf na te denken. Terwijl deze muziek je net uitdaagt om actief te luisteren en na te denken, ook als muzikant.’
Hebben jullie een boodschap of tip voor de luisteraars van Ionisation en Percussion Suite op 26 maart?
Stijn: ‘Ook binnen een percussie-ensemble streven we ernaar om noten en klanken aan elkaar te verbinden tot zinnen, tot een samenhangend verhaal. Ik nodig het publiek uit om percussie ook als een melodisch instrument te zien.’
Pierre: ‘Als ik deze uitvoering zou dirigeren, zou ik de luisteraars laten nadenken over wat ze hier en nu horen, maar ook over hoe ze hier een eeuw geleden naar zouden hebben geluisterd. Het is een goed teken als je verrast of verward wordt. Dat betekent dat je iets anders waarneemt dan je misschien gewoon bent. Door die uitdaging aan te gaan, verbreed je je muzikale referentiekader.’
interview door Amina Haagdorens, stagiaire dramaturgie & redactie bij Klarafestival
